Na początku 2025 r. wyrobem lub rozlewem wyrobów winiarskich zajmowało się w Polsce 304 przedsiębiorców

Zgodnie z danymi KOWR, w latach 2009-2024 liczba producentów wina zarejestrowanych w ewidencji prowadzonej przez ośrodek zwiększyła się 30-krotnie (z 21 do 625), a powierzchnia uprawy winorośli wzrosła 26-krotnie (z 36 do 951 ha). Jednocześnie nastąpił ok. 60-krotny wzrost produkcji wina (z 412 do 25,6 tys. hl).

Tradycje polskiego winiarstwa sięgają średniowiecza. Po II wojnie światowej impuls do rozwoju winiarstwa w Polsce dało wstąpienie do Unii Europejskiej w 2004 r. Jednak do 2008 r. żaden z producentów nie zgłosił się do ewidencji. Dopiero w 2009 r., gdy zniesiono obowiązek produkcji wina z upraw własnych w tzw. składzie podatkowym, działalność zarejestrowało 20 producentów.

Sytuacja polskich producentów win zmieniła się radykalnie po uchwaleniu ustawy o wyrobie i rozlewie wyrobów winiarskich z 12 maja 2011 r. Nowe przepisy m.in. wprowadziły pojęcie producenta wina, zwolniły z obowiązku rejestracji działalności gospodarczej dla rolników wyrabiających nie więcej niż 100 hl. Ustawa zniosła też wiele wcześniejszych wymogów formalnych dotyczących wyrobu wina.

Na początku poprzedniej dekady powierzchnia plantacji winogron w Polsce wynosiła zaledwie 50 ha, a w sezonie 2021/2022 winogrona uprawiano już na powierzchni ok. 620 ha.

Dane KOWR wskazują też, że rośnie wielkość produkcji win. Piętnaście lat temu wynosiła ona ok. 200 hl, w 2011 r. zwiększyła się dwukrotnie, w sezonie 2022/23 wzrosła do 25,6 tys. hektolitrów. W Polsce są produkowane głównie białe wina (ponad 16 tys. hl w 2022/23). Należy zwrócić też uwagę, że bardzo duży wpływ na wielkość produkcji mają warunki pogodowe.

Od marca 2022 r. KOWR prowadzi ewidencję winnic, z których można pozyskiwać winogrona przeznaczone do wyrobu wina. Ośrodek otrzymuje też informacje od producentów wina, którzy zamierzają wyrabiać wino w danym roku winiarskim. Plantatorzy winorośli i producenci wina zobowiązani są do składania danych statystycznych dotyczących wielkości zbiorów winogron i produkcji wina do 15 stycznia każdego roku. Na koniec marca 2025 r. do ewidencji winnic wpisanych było 673 plantatorów, którzy uprawiają winorośl na powierzchni ponad 1 tys. ha.

Ewidencja jest potrzebna, ponieważ wino jest objęte podatkiem akcyzowym. Kontrolowane są też metody produkcji wina, jego etykietowania oraz certyfikacji. Ponadto Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa kontroluje uprawy winorośli, bowiem wino w Polsce można produkować tylko z dozwolonych przepisami unijnymi odmian winorośli.

W roku winiarskim 2024/2025 dokonano wpisu 504 producentów do rejestru producentów wina, a na nowy rok winiarski 2025/2026 dokonano wpisu 24 producentów (stan na koniec I kwartału br.). Rok gospodarczy na rynku wina zaczyna się od 1 sierpnia, a kończy 31 lipca następnego roku.

Wielkość winnic w Polsce waha się od kilkunastu arów do kilkunastu hektarów. Najwięcej winnic znajduje się w pasie województw południowo-wschodnich, południowo-zachodnich i południowych, gdzie warunki klimatyczne sprzyjają uprawie winorośli. W ostatnich latach można jednak zauważyć, że winnice powstają również w innych częściach kraju.

Winnice często też można spotkać przy obiektach agroturystycznych. Polskie wina stają się też coraz bardziej "modne", a ich produkcja coraz bardziej dochodowa, dlatego też powstają podmioty gospodarcze, dla których wyrób wina staje się działalnością podstawową.

Najlepszym rejonem w Polsce do uprawy winorośli jest woj. lubuskie, a Zieloną Górę można uznać za stolicę polskiego winiarstwa. Tradycje winiarskich w tym rejonie sięgają XII w., od prawie 200 lat w Zielonej Górze organizowane jest święto "winobrania".

Anna Wysoczańska (PAP)